Maandagavond woonde ik het prachtige programma Toeslagenschandaal, dit nooit meer bij in een tot de nok gevuld debatpodium Arminius in Rotterdam. Een programma van de ‘Rijnmondse Alliantie’, bestaand uit ouders, jongeren en ex-partners die slachtoffer werden van het toeslagenschandaal, en van de Kinderombudsman, de Ombudsman Rotterdam Rijnmond en een aantal omliggende gemeenten.

Een avond vol hoopvolle, ongemakkelijke, noodzakelijke gesprekken. Rotterdam is de hardst getroffen stad in het toeslagenschandaal. Een op de zeven slachtoffers komt hier vandaan. Naar schatting elfduizend gezinnen, veertigduizend toeslagenslachtoffers.’ Wij gaan door zolang als het moet’, verzekerde projectcoördinator van de Rijnmondse Alliantie Josje van Nes. Ombudsman Marianne van den Anker muntte de cynische uitdrukking ‘trias misluktika’. Want na het toeslagenschandaal volgde iets dat niet anders omschreven kan worden dan een herstelschandaal.

Chris van Dam, voorzitter van de adviescommissie voortgang hersteloperatie toeslagen, gaf een korte uiteenzetting van het rapport dat zijn commissie in januari had gepresenteerd. Verder waren er bijdragen van jongeren, kinderombudsman Stans Goudsmit, de kersverse armoede– en toeslagenherstelwethouder Abigail Norville, en een zichtbaar ontroerde staatssecretaris Sandra Palmen. In een zaal vol mondige toeslagenslachtoffers waarbij andermaal opviel: merendeels vrouw, kleur oververtegenwoordigd.

Het schitterende optreden van toeslagenslachtoffer en soulzangeres Yuli Minguel – ‘voor het toeslagenschandaal waren we een prachtig gezin van vijf, nu een prachtig gezin van vier’ – sneed door hart en ziel. Wat een kracht. Veerkracht en strijdbaarheid zijn trouwens kenmerken van alle slachtoffers. Moeders en vaders. Jongeren en jongvolwassenen die als kind alles kwijtraakten en voor wie nog verbijsterend weinig recht op herstel geregeld is.

Toen was ik aan de beurt, mijn slechtste optreden ooit. Ik was uitgenodigd omdat de media een belangrijke rol hebben gespeeld in het aankaarten van het toeslagenschandaal en de rol van jeugdzorg in het onder toezicht stellen en uit huis plaatsen van kinderen uit gezinnen die door de Belastingdienst in ernstige geldnood waren geraakt. Ik griste in mijn tas en constateerde tot mijn schrik dat ik in alle hectiek de print van mijn column thuis had laten liggen. Op mijn telefoon zag ik alleen maar letters verspringen. Ik had een stukje geschreven over het herwinnen van vertrouwen, in jezelf en in de overheid, maar ook het recht dat wij hebben op een betrouwbare overheid die óns vertrouwt; op een overheid die schulden vereffent en oprecht spijt betuigt. En dat het een algemeen beginsel van behoorlijk bestuur is er van uit te gaan dat alle burgers, ook kwetsbare burgers, in principe deugen.

Na een stuntelend begin prevelde ik ‘het lukt niet’. En zakte door de grond.

Maar dit bleek een liefdevol publiek voor een blunderende spreker. Wat goed dat je schrijft, want jij bent ook een beetje zoals wij, zei een jonge vrouw die mijn arm pakte. De bange gedachte dat ook ik over risicoprofiel-vinkjes beschik is weleens opgekomen. Verkeerde wijk, werkende alleenstaande ouder, kleurtje, niet rijk, vrouw. Het is cru, maar dit soort kenmerken bleek bepalend voor de vaststelling dat je de overheid tilde omdat je je kinderen naar de kinderopvang stuurde. Een blessing in disguise dat ik mijn kind vanwege zijn beperking zelf heb moeten opvangen.

Opnieuw vertrouwen winnen in de overheid en de rechtsstaat is wezenlijk voor het functioneren van onze democratie. Overal in de wereld zien we hoe gevaarlijk het alternatief is. Maar in de toeslagenaffaire heeft de rechtsstaat gefaald en dat moet echt worden rechtgezet.

Daarom werd ik moedeloos van de berichtgeving rond het ministerie van Financiën en de weerzin tegen de herstelmethode van Stichting Gelijkwaardig Herstel en prinses Laurentien, terwijl dat de beste, meest empathische en ruimhartige herstelmethode is, zoals ook aanbevolen door de commissie-Van Dam.

Ik heb een bindende cultuurtip voor de ambtenaren van Financiën. Ga op 12 april naar de voorstelling van Yuli Minguel in podium Islemunda, het kleine theater in IJsselmonde, Rotterdam Zuid waar ontzettend veel toeslagenslachtoffers wonen. ‘Een aangrijpend portret van een kwetsbare moeder die worstelt met het ondragelijke verlies van haar dochter onder druk van Veilig Thuis en de Belastingdienst. De geest van etnisch geprofileerd Nederland anno nu.’

Luister. Onderga. Probeer jezelf echt eens in de schoenen van een slachtoffer te verplaatsen. En laat je gevoel toe. Ik hoop dat dat berouw is. Dapper om dat toe te laten. Soms faal je in het leven. Gebruik dat om te leren. Om te groeien, als mens.