De flitsenquête naar het schandaal met de kinderopvangtoeslag belooft een thriller te worden. Maandag gaat de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag aan de slag. Met negentien verhoren verdeeld over acht dagen hoopt de Tweede Kamer inzicht te krijgen in hoe het kon gebeuren dat duizenden ouders door doorgeslagen fraudejacht van de Belastingdienst de vernieling in zijn geholpen.
De vraag hoe de terugvordering van kinderopvangtoeslag zó kon ontsporen, leidt op het Binnenhof tot schaamte en verlegenheid. Ouders kwamen financieel aan de afgrond, omdat ze ten onrechte werden aangewezen als fraudeur of omdat ze door een klein foutje enorme bedragen moesten terugbetalen aan de fiscus.
De affaire maakt sommigen ook zenuwachtig: veel politieke spelers die op het verhoorbankje plaatsnemen zijn nog altijd politiek actief, van premier Rutte tot voormalig staatssecretaris van Financiën, Eric Wiebes (nu minister van EZK) en ex-minister van Sociale Zaken, Lodewijk Asscher (nu PvdA-leider).
Zij zijn echter pas volgende week aan de beurt. Deze week zijn het vooral ambtenaren die worden gehoord door een commissie onder leiding van CDA-Kamerlid Chris van Dam. Hij zal zijn ervaring als politieman en officier van justitie goed kunnen gebruiken. Verder zit in de commissie ook SP-Kamerlid Renske Leijten die de affaire mede aan het licht bracht. CDA’er Pieter Omtzigt met wie zij samen optrok, zit niet in de commissie.
“Het voordeel van deze commissie is dat zij mensen onder ede hoort en alle documenten kan vorderen,” zegt Omtzigt. De verhoren moeten aan het licht brengen wie wanneer wist dat er iets gruwelijk misging en hoe het kan dat interne signalen werden genegeerd of de politieke top nooit bereikten. Zo dook onlangs nog een intern memo op uit 2017 waarin werd gesteld dat ouders gecompenseerd moesten worden. Daar werd niets mee gedaan. De schrijver van dat memo, topambtenaar Palmen-Schlangen, is halsoverkop door de commissie opgeroepen. Zij verschijnt dinsdag.
Omtzigt: “In plaats van het advies gewoon uit te voeren, werd het verborgen en werden twee commissies ingesteld, die gingen onderzoeken of er dingen fout waren gegaan bij de Belastingdienst en of mensen moesten worden gecompenseerd. Maar die vraag was door de eigen topjurist allang beantwoord met een helder ja.”
Kleine fout
Ook dook er een document op uit 2009 waarin de landsadvocaat stelde dat de fiscus proportioneel moest terugvorderen. Als mensen een kleine fout hadden gemaakt bij het aanvragen van kinderopvangtoeslag van bijvoorbeeld 100 euro, moest niet de toeslag van een heel jaar van soms tienduizenden euro’s worden teruggevorderd. Omtzigt: “Toch vorderde de fiscus jarenlang de hele toeslag terug bij kleine fouten, niet het foutbedrag plus een boete terug, maar de hele toeslag.’’
Maandag verschijnt onder andere Hans Blokpoel. De voormalig directeur Belastingen bij de Belastingdienst was in de periode 2010-2016 verantwoordelijk voor de digitalisering bij de fiscus. Hij was oprichter van de beruchte ‘Broedkamer’, een afdeling die de fraudebestrijding deels uit handen nam van inspecteurs door computersystemen te koppelen. Dat mensen tussen de wielen kwamen, omdat er in systemen automatisch een vinkje achter hun naam kwam te staan, komt mede door de inmiddels opgeheven Broedkamer, die bovendien slordig omsprong met persoonsgegevens.
Politieke bazen
Volgende week zijn de politieke bazen aan de beurt. Bij de PvdA zijn ze zich ervan bewust dat het verhoor met Asscher glad ijs kan zijn. Hij was als minister beleidsverantwoordelijke voor de kinderopvangtoeslag. Een stamelende beantwoording of plots opkomend geheugenverlies doet afbreuk aan het imago van de lijsttrekker.
Dat geldt evengoed voor VVD-lijsttrekker Rutte, die volgende week donderdag als laatste wordt gehoord. De premier was voorzitter van de Ministeriële Commissie Aanpak Fraude, die na de zogeheten Bulgarenfraude in zijn tweede kabinet werd opgericht. Na die toeslagenfraude heerste in Den Haag een klimaat van ‘harder aanpakken’.
Half december komt de commissie met haar eindverslag. Nog voor de verkiezingen van 17 maart zal de Tweede Kamer erover debatteren. Daarmee is de kous mogelijk niet af: een aantal partijen, de SP voorop, ziet de flitsenquête slechts als een tussenstap naar een uitgebreidere parlementaire enquête, waarbij de hoofdrolspelers van toen en nu opnieuw op mogen komen draven.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
