Kristi Rongen tijdens een steunmanifestatie voor toeslagenouders en kinderen. Beeld Bart Hoogveld
Toeslagenaffaire
Voor snellere compensatie is een andere visie nodig, zeggen slachtoffers van de toeslagenaffaire
Het kabinet hoopt de uiterst moeizame compensatie voor de toeslagenaffaire vlot te trekken, maar twee prominente slachtoffers hebben daar geen vertrouwen in. Zolang de overheid zelf de regie over het proces wil houden wordt het niets, zien zij.
Joost van Egmond 5 februari 2023
“Dit is een poppenkast om de schade te beperken, niet om ons te helpen”, zegt Paula Bouwer, slachtoffer van de toeslagenaffaire, in reactie op de plannen van staatssecretaris Aukje de Vries om de afhandeling van de compensatie te versnellen. “Ze houden nog steeds vast aan de manier die zij hebben verzonnen. Dat werkt dus niet”, zegt Kristie Rongen, die de trage afhandeling geregeld aankaartte bij premier Mark Rutte.
Het kabinet kondigde vrijdag een versnelling aan in de afhandeling van de in totaal tienduizenden dossiers van ouders die kinderopvangtoeslag ontvingen en door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur zijn bestempeld. Deze ouders en gezinnen moesten toeslag terugbetalen en kwamen daardoor in grote problemen. Binnen tweeënhalf jaar moeten de claims van alle gedupeerden zijn beoordeeld, zo wil het kabinet nu. De verantwoordelijke staatssecretaris De Vries wil bijvoorbeeld dossiers sneller afhandelen, met name van ouders die ‘vermoedelijk’ niet zijn gedupeerd. Maar bovenal wil het kabinet voorkomen dat mensen bezwaar maken tegen besluiten. Dat gebeurt nu massaal en leidt tot opstoppingen bij de organisatie die de hersteloperatie uitvoert.
‘Verder moet je je mond houden’
“Dat vind ik een heel kwalijke zaak”, zegt Rongen. “Het is weer diezelfde houding: dit is het, en verder moet je je mond houden.” Bouwer spreekt mensen die eerst drie keer zijn afgewezen, maar later toch in aanmerking kwamen. Dat geeft aan dat de eerste behandeling niet goed genoeg is, zegt ze, en dat er dus slachtoffers buiten de boot zullen vallen als de mogelijkheden voor bezwaar verder worden beperkt.
Paula Bouwer klopt al jaren op gesloten deuren. Als slachtoffer van de toeslagenaffaire kwam ze in grote schulden, ze raakte haar bedrijf kwijt en verloor lange tijd het contact met haar kinderen. Daar een bedrag opplakken is een complexe kwestie. Maar de manier waarop dit nu wordt aangepakt, verergert de zaak, denkt ze. “Nu wordt er gewerkt met vaste bedragen van 500 euro per half jaar aan vergoeding van immateriële schade, ofwel 2,72 euro per dag per gezin. Dat is gewoon respectloos. Dit is geen herstel, we worden op deze manier opnieuw gemarteld. Vind je het dan gek dat mensen bezwaar maken?”
Paula Bouwer raakte haar bedrijf kwijt door de toeslagenaffaire. Beeld Olaf Kraak
Het alternatief is er
De twee hebben geregeld contact met lotgenoten. Bouwer beheert als oprichter van de Stichting Herstel Ongekend Onrecht bijvoorbeeld een appgroep met meer dan 500 leden waar ze de meest schrijnende verhalen hoort over de afhandeling. Net als Rongen concludeert ze dat de manier van schade beoordelen totaal anders moet, een aanpak die ook al meermalen is besproken. “Waar we naartoe moeten is naar een omgekeerde bewijslast. Ouders moeten zelf een voorstel kunnen doen van de schade die ze hebben geleden. Daar moet het gesprek over gaan.”
Het kabinet lijkt daar nog niet aan toe. Dat wil inzetten op vaste bedragen voor alle ouders. Dat doet geen recht aan de grote verschillen die er zijn in de schade die ouders hebben geleden, zeggen Rongen en Bouwer. Bouwer heeft ook in haar appgroep al een peiling uitgezet: Wat zou je doen als je nu 100.000 euro kreeg? “Voor sommigen werkte dat goed, maar de meesten zeiden dat hun schade veel groter is dan dat.”
Werken met transparante standaarden juichen zij toe, maar dat moet niet op uitkomsten zijn gestuurd. De methode moet recht kunnen doen aan de individuele schade. Rongen trekt de vergelijking met de compensatie voor als je onterecht hebt vastgezeten. “Die is 150 euro per dag. Betaal ons bijvoorbeeld de helft daarvan. Dan verdeel ik het met mijn kinderen en kunnen we verder. Want ik wil dit loslaten, maar dat kan pas als de daadwerkelijke schade is verhaald.”
Beter lakwerk gaat niet helpen
In plaats daarvan zet het kabinet in op een reeks bijstellingen om de procedure te versnellen. Bouwer windt zich op over voorstellen van de staatssecretaris om betere software voor het lakwerk in dossiers in te zetten. Dat gaat het verschil niet maken denkt ze. “Als je luistert naar ouders kun je dat lakwerk ook uitsparen.” Ook het plan om ouders eerder hun zorgen en behoeften te laten aangeven zorgt voor verbijstering. “Die hebben we allang aangegeven”, schampert ze. “Dat ze dit op durven te schrijven.”
Bij Bouwer en Rongen is het vertrouwen in een goede oplossing bepaald niet toegenomen, het is eerder geschaad. “Alles wat nu is opgetuigd, is gedaan om te voorkomen dat we werkelijke schade kunnen verhalen. Ik hoor geen enkele inhoudelijke reden waarom dit zou werken”, zegt Bouwer.
Rongen duidt de plannen vooral als verkiezingsretoriek. “Ze houden zich vast aan deurposten en tapijten om maar niet af te hoeven treden. De dader heeft het nu drie jaar lang proberen op te lossen en het lukt ze gewoon niet. We hebben alleen nietszeggende onderzoeken en een organisatie die de belastingbetaler gigantische bedragen kost en niets oplevert. Het is niet ingewikkeld, het wordt ingewikkeld gemaakt. Haal de Belastingdienst uit dit proces en leg het bij een onafhankelijke instantie meer, of treed af. Dat is wat je nu moet doen om geloofwaardig te zijn.”
Dit jaar moet het opgelost zijn, zegt Rongen. En nee, dat gaat waarschijnlijk niet gebeuren, dat weet ze ook wel. “Maar er mag wel wat druk achter zitten. Die druk hebben ze ons ook opgelegd.”
Ondernemers zijn een pijndossier
Een groot probleem is de afhandeling van zakelijke schade die ouders hebben geleden die ook ondernemer waren. Vergoeding van deze schade is volgens de staatssecretaris gebonden aan Europese regels voor staatssteun, die daardoor maximaal 200.000 euro per drie belastingjaren mag zijn. ‘Misbruik van de regels’, vindt Paula Bouwer. ‘Dit gaat om vergoeding van door de overheid aangerichte schade. Dat valt helemaal niet onder staatssteun.’
Bouwer spreekt veel mensen die in de problemen komen door dit maximum aan compensatie voor ondernemers. Veel meer dan De Vries incalculeert. “We hebben al een Facebookgroep voor ondernemers en daar zijn al honderd leden. Wij schatten als stichting dat bijna 25 procent van alle slachtoffers ondernemers zijn: van zzp’ers tot grote ondernemers. Die bulk komt er straks nog aan. Dat zal tot enorme vertraging leiden als deze gevallen zo ingewikkeld blijven. Op die manier gaat de staatssecretaris het absoluut niet redden om de schade binnen tweeënhalf jaar te compenseren.”
“De overheid zet steeds in op minimale schade of geen schade. En daar moeten zij dan weer bezwaar tegen maken. Dat kost veel tijd en energie. De overheid moet gewoon de schade betalen die zij hebben aangericht. En niet de schade die zij willen betalen.”
Lees ook:
Als de fiscus niet wil loslaten: het dossier van de toeslagenaffaire
Voor duizenden ouders werd plots onterecht de kinderopvangtoeslag stopgezet en teruggevorderd, met dramatische gevolgen. Nog altijd zijn alle problemen niet opgelost. Op deze verzamelpagina vindt u de jarenlang slepende affaire in vogelvlucht.