Interview met Vasco Groeneveld
Mr. drs. Vasco Groeneveld studeerde rechten en geschiedenis en werkt sinds 2001 als strafrechtadvocaat bij Plasman c.s. advocaten in Amsterdam. Naast zijn algemene praktijk is hij gespecialiseerd in cassatiezaken en het bijstaan van slachtoffers en verzorgt hij op dit gebied ook juridische nascholingscursus. Landelijk werd mr. Groeneveld bekend door verschillende zaken die hij namens een aantal ouders in de toeslagenaffaire aanspande tegen het Openbaar Ministerie, (voormalige) bewindslieden Wopke Hoekstra, Menno Snel, Tamara van Ark, Lodewijk Asscher en Eric Wiebes en tegen minister-president Mark Rutte. Onlangs is bekend geworden dat de procureur-generaal bij de Hoge Raad heeft geadviseerd geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen, er komt echter wel een parlementaire enquête naar de toeslagenaffaire en inmiddels heeft deze kwestie ook geleid tot de val van kabinet Rutte III. Mr. Groeneveld ziet het als een grote verantwoordelijkheid de gedupeerde ouders naar beste kunnen bij te staan en fungeert voor velen van hen als stem in dit proces, met het advies van de procureur-generaal is wat hem betreft daar dan ook nog niet het laatste woord over gezegd. Voor Actueel Nieuws reden om mr. Groeneveld naar zijn mening rondom de ontwikkelingen in de toeslagenaffaire te vragen.
Kunt u, voor onze lezers die u misschien nog niet kennen, zich kort voorstellen?
“Ik ben opgeleid als jurist en historicus. Na uitstapjes in de journalistiek en bij het Openbaar Ministerie ben ik in 2001 strafrechtadvocaat geworden bij Plasman in Amsterdam, daar werk ik nu bijna op de dag af twintig jaar. Om zakelijke redenen ben ik ook slachtoffers gaan bijstaan, tot mijn aanvankelijke verbazing heeft dat mijn plezier in het strafrecht een boost gegeven, omdat mijn kijk op het vak nu veel breder is geworden.”
Kunt u iets vertellen over uw rechtsbijstandverlening aan een aantal gedupeerden van de toeslagenaffaire?
“Sinds eind 2019 sta ik slachtoffers van de toeslagenaffaire bij, dat begon met één en zijn er nu honderdtwintig. Die eerste vroeg direct of we ook aangifte konden doen tegen bewindspersonen, maar dat vond ik toen niet haalbaar. Wel hebben we aangifte gedaan wegens knevelarij (een woord dat ik voorheen alleen uit Max Havelaar kende) tegen medewerkers en leidinggevenden van de Belastingdienst. Vorig voorjaar heeft de staatssecretaris van Financiën vervolgens ook aangifte gedaan, op globaal dezelfde gronden. In januari van dit jaar heeft het Openbaar Ministerie bekend gemaakt dat het geen onderzoek wil instellen. Hiertegen dienen wij een artikel 12 klacht in bij het Gerechtshof Den Haag, om alsnog vervolging te bewerkstelligen.”
Denkt u dat de betrokken bewindspersonen openheid van zaken zullen geven gedurende de parlementaire enquête?
“Bewindspersonen zijn getraind in het droog houden van hun politieke hoekje. Ik verwacht daarom niet dat ze uit zichzelf meer zullen vertellen dan ze bij de Parlementaire Ondervragingscommissie hebben gedaan. Maar als ze met nieuwe informatie worden geconfronteerd moeten ze wel en dat is in deze zaak goed voorstelbaar. Ik denk dat de stroom aan onthullingen nog lang niet is opgedroogd.”
Is het waar dat, zoals in februari werd gesteld in de Volkskrant, mensen die gefraudeerd hebben, en dus terecht aangemerkt zijn als fraudeur, ook een compensatie krijgen?
“Ik kan alleen over mijn eigen cliënten spreken, en van daaruit is mij niets bekend van echte fraudeurs, laat staan van fraudeurs die gecompenseerd worden. Voor het overgrote deel was de fraudejacht op fictie gebaseerd, weten we nu.”
Wat vindt u van het besluit van het OM, om geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen tegen bij de toeslagenaffaire betrokken ministers en staatssecretarissen?
“De procureur-generaal bij de Hoge Raad heeft de regering geadviseerd om geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar ambtsmisdrijven van (oud) bewindspersonen. De minister van justitie heeft dit advies per kerende post opgevolgd. Uiteraard is dit een teleurstelling voor mijn cliënten, maar aan teleurstellingen zijn ze wel gewend. De enige mogelijkheid is nog dat de Tweede Kamer tot vervolging besluit. Vijf Kamerleden kunnen dit op de agenda plaatsen.
Binnen dit bestek kan ik niet alle 106 bladzijden van het advies van de procureur-generaal bespreken. Ik merk wel op dat hij zwaar leunt op de gedachte dat de fout in de te strenge wetgeving zat, en niet in de uitvoering en politieke leiding. Daar is het laatste woord echter nog niet over gezegd. Recent heeft de staatssecretaris, op aandringen van Pieter Omtzigt, in een kamerbrief opgesomd welke wetten er door de Belastingdienst zijn geschonden, en dat zijn er nogal wat. Dit krijgt dus zeker nog een vervolg.”
Wat verwacht u van de overheid qua compensatie, op materieel en immaterieel vlak?
“Soms is een van de belangrijkste adviezen die je aan je cliënt kunt geven een goede doorverwijzing. Ik ben strafjurist, dus voor compensatie verwijs ik iedereen naar Drost Letselschade, die hier met een team aan werken. Ik heb de indruk dat sommige rechtsbijstandsverleners die aan dit dossier werken niet altijd het overzicht hebben.”
Is de rechtsbijstand voor de gedupeerden inmiddels goed georganiseerd?
“De Raad voor Rechtsbijstand heeft een speciale regeling in het leven geroepen voor het compensatietraject. In elk geval moet ieder slachtoffer nu bijstand kunnen krijgen, daar heeft het eerder aan ontbroken. Het strafrechtelijk traject valt buiten deze regeling, daarover ben ik nog in gesprek met de Raad.”
Zijn aangiftes tegen de staat in het verleden effectief geweest?
“Bij mijn weten is er nog nooit een minister of staatssecretaris voor een ambtsmisdrijf vervolgd. Als je het zo bekijkt was de beslissing van de minister van Justitie misschien geen grote verrassing. Maar ik meen dat de toeslagenaffaire de grootste inbreuk door de overheid op de rechtsorde is die we in de moderne Nederlandse geschiedenis hebben gezien. Dit is dus een unieke zaak, in negatieve zin.”
Kunt u iets vertellen over het verdere verloop van de affaire?
“Als gezegd is het nu afwachten wat de Tweede Kamer ermee doet. Ook het parlement heeft nog nooit een dergelijke vervolging in gang gezet. Maar dit dossier is in volle ontwikkeling, zeer binnenkort zal de artikel 12 klacht tegen de Belastingdienst naar het Hof worden verzonden. Ook dat ligt dus nog open. Het is hoe dan ook een eer om deze mensen bij te mogen staan. Velen ervaren het zo: de tijd van je schamen en gedeisd houden is voorbij. Ik ben blij dat ik ze kan helpen om hun stem te laten horen.”
Maakt u zich zorgen omtrent de sociale advocatuur in het algemeen?
“De sociale advocatuur -waar ik mijzelf ook toe reken, omdat ik mijn meeste cliënten op toevoeging bijsta- bevindt zich al jaren in zwaar weer. Vele politieke partijen hebben in hun verkiezingsprogramma’s beterschap beloofd. We gaan zien wat daar na de verkiezingen van vandaag van terechtkomt.”
Ouders toeslagenaffaire eisen bij hof vervolging Belastingdienst
Namens een groep van 152 gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire vraagt advocaat Vasco Groeneveld het gerechtshof in Den Haag woensdag om de Belastingdienst alsnog te laten vervolgen.
In januari besloot het Openbaar Ministerie daarvan af te zien.
Groeneveld nam woensdag op verzoek van het hof vijf gedupeerden mee naar de behandeling van de zogeheten artikel 12-procedure. Zij mochten daar tijdens de besloten zitting ook hun verhaal doen. Aan de hand daarvan zal het hof beslissen hoe de klacht van de overige 147 ouders zal worden afgehandeld. Het is nog niet bekend wanneer de uitspraak volgt over het wel of niet vervolgen van de Belastingdienst.
Volgens advocaat Groeneveld moet de Belastingdienst worden vervolgd voor knevelarij, misbruik van gezag, beroepsmatige discriminatie en lasterlijke aanklacht. Knevelarij wil zeggen dat een ambtenaar in strijd met de regels geld vordert, ontvangt of niet uitbetaalt omdat dat verschuldigd zou zijn „aan enige openbare kas”.
Immuun
Na een aangifte van de staatssecretarissen van Financiën tegen de Belastingdienst, vorig jaar mei, deed de Rijksrecherche een uitgebreid oriënterend feitenonderzoek. Het OM concludeerde op basis daarvan dat er geen reden is tot vervolging. Daarnaast is de Belastingdienst, als onderdeel van de Staat, immuun voor strafrechtelijke vervolging, aldus justitie. Over verwijtbare handelingen die de staat zijn toe te rekenen moet verantwoording worden afgelegd in het politieke domein en niet in het strafrecht, oordeelde het OM.
Lees ook: Raad van State door het stof om harde lijn in toeslagenaffaire
Na het besluit van het OM zijn meerdere gedupeerden een klachtprocedure begonnen. Wat Groeneveld betreft moet de Belastingdienst als geheel worden vervolgd, maar daarnaast ook leidinggevenden en medewerkers. Het hof kan na beoordeling van de klacht het OM bevelen alsnog tot vervolging over te gaan.
Hof wil top Belastingdienst horen over de toeslagenaffaire
Het gerechtshof in Den Haag wil in april 2022 de top van de Belastingdienst horen over de kindertoeslagenaffaire. De directeur-generaal van de Belastingdienst en de directeur-generaal Toeslagen worden verwacht op een besloten zitting, mogelijk met andere personen die ze daarvoor kunnen aandragen.
Dit heeft het hof besloten in een procedure die advocaat Vasco Groeneveld voert namens een groep van 152 gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire. Dat betekent dat het hof voorlopig nog geen besluit neemt over het wel of niet laten vervolgen van de Belastingdienst. Een woordvoerster bevestigt de tussenbeslissing van het hof. Doorgaans laat het hof zich niet uit over het verloop van de zogeheten artikel 12-procedure, maar in dit geval maken de rechters een uitzondering.
In januari besloot het Openbaar Ministerie af te zien van het vervolgen van de Belastingdienst. Groeneveld begon daarop een artikel 12-procedure. Hij vindt dat de Belastingdienst moet worden vervolgd voor knevelarij, misbruik van gezag, beroepsmatige discriminatie en lasterlijke aanklacht. Knevelarij wil zeggen dat een ambtenaar in strijd met de regels geld vordert, ontvangt of niet uitbetaalt omdat dat verschuldigd zou zijn ‘aan enige openbare kas’.
In november diende bij het hof een inhoudelijke behandeling, achter gesloten deuren, waar ook gedupeerden van de toeslagenaffaire aan het woord kwamen. Wat Groeneveld betreft moet de Belastingdienst als geheel worden vervolgd, maar daarnaast ook leidinggevenden en medewerkers. “We zijn er zeker blij om”, zegt Groeneveld, die nog geen conclusies kan koppelen aan het besluit van het hof. “Maar het hof had ons verzoek in deze fase ook al kunnen afwijzen. Nu ligt alles nog open.”
Het hof kan na beoordeling van de klacht het OM bevelen alsnog tot vervolging over te gaan.
Lees ook:
Wie wist wat in de toeslagenaffaire? De kluwen van hoofdrolspelers ontward
Hoe kon de toeslagenaffaire ontstaan? Waarom werd niets gedaan met signalen van ouders die in de problemen raakten door de doorgeschoten fraudeaanpak? Een reconstructie.
‘VOLSTREKT NORMALE LEVENS ZIJN ONTWRICHT’
‘Voor de gedupeerden is dit al die tijd een isolerende factor geweest,’ zegt strafrechtadvocaat Vasco Groeneveld. Namens een groep van de gedupeerden van de toeslagenaffaire stapt hij naar de rechter. Hij klaagt de Belastingdienst, premier Mark Rutte en vijf andere (voormalige) bewindspersonen aan.
‘Als advocaat krijg ik honderdtwintig keer kort een inkijkje in de levens van deze mensen. Het zijn de meest normale mensen die je je kunt voorstellen. Ze hebben met elkaar gemeen dat hun leven voor het grootste gedeelte echt is ontwricht,’ zegt strafrechtadvocaat Vasco Groeneveld (Plasman Advocaten, Amsterdam). Het voelt voor hem als een grote verantwoordelijkheid om deze groep gedupeerden van de kindertoeslagaffaire bij te staan. ‘Voor hen ben ik, voor een deel, hun stem.’
Groeneveld vindt het moedig van zijn cliënten dat ze met hun verhaal naar buiten treden. ‘Ze hebben zich jarenlang geschaamd voor hun problemen. Dat is al die tijd een isolerende factor geweest. Het is mooi om te zien dat deze nu wordt doorbroken.’
Sinds 2019 staat hij vier gedupeerden van de affaire bij, in 2020 werden dat er zes. In januari van dit jaar startte hij een artikel-12 procedure om zo het OM te dwingen de Belastingdienst strafrechtelijk te gaan vervolgen. Hierbij sloten honderdtwintig slachtoffers zich aan. Namens deze groep slachtoffers heeft hij ook aangifte gedaan tegen de vijf voormalige bewindslieden Wopke Hoekstra, Menno Snel, Tamara van Ark, Lodewijk Asscher, en Eric Wiebes wegens een ambtsmisdrijf, namelijk wegens grove nalatigheid bij het uitvoeren van de wet.
GEÏNTIMIDEERD
Tegen premier Mark Rutte deed Groeneveld namens de slachtoffers onder meer aangifte wegens het handhaven van beschikkingen, wetende dat hierdoor de wet wordt geschonden. Ook Hoekstra en Snel klaagde hij hiervoor aan. Het is in Nederland een unicum dat zoveel bewindslieden, met inbegrip van de premier, persoonlijk worden aangeklaagd voor het gevoerde beleid.
Groeneveld heeft ook te maken gehad met een stuk of vijftien slachtoffers die zich aanvankelijk bij hem meldden, maar toch geen aangifte durfden te doen tegen de Belastingdienst en de bewindspersonen. ‘Zij zijn bang dat het op een of andere manier tegen hen kan worden gebruikt. Of in hun werk, of tegen hun kinderen. Ik vind dat bijzonder frustrerend. Kennelijk zijn zij zo geïntimideerd door de overheid dat ze geen vertrouwen hebben in zo’n procedure.’
De verschillende aangiften liggen op dit moment bij de procureur generaal van de Hoge Raad. Voorzien van een zienswijze zal deze ze doorsturen naar minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid. Op welke termijn dat gebeurt, is nog niet bekend.
Subsidieregeling voor gedupeerden
Gedupeerden van de toeslagenaffaire komen in aanmerking voor gratis rechtsbijstand van een advocaat. De subsidieregeling die de Raad voor Rechtsbijstand in samenwerking met het ministerie van Financiën hiertoe in het leven hebben geroepen, is vanaf begin maart in werking getreden.
De hoogte van de vergoedingen voor de advocaten wordt na de eerste honderd zaken geëvalueerd. Hierbij worden de NOvA en deelnemende advocaten nauw betrokken. Advocaten die ingeschreven staan bij de RvR komen in beginsel in aanmerking voor de regeling. Als advocaten buiten het stelsel al een gedupeerde bijstaan in een lopende zaak, kunnen zij ook aanspraak maken op de regeling.
NIEUWSTOESLAGENAFFAIRE
Ouders naar rechter om vervolging in toeslagenaffaire kinderopvang
Gedupeerde ouders in de kinderopvangtoeslagenaffaire stappen naar de rechter, nu het Openbaar Ministerie heeft besloten geen strafrechtelijk onderzoek naar de Belastingdienst in te stellen. Door middel van een artikel 12-procedure willen ze dat het OM alsnog overgaat tot vervolging.
De zes ouders zijn volgens hun advocaat Vasco Groeneveld ‘zeer teleurgesteld’ in het besluit dat het OM donderdag kenbaar maakte. ‘We zijn het op wezenlijke punten niet met de motivering eens. Het OM zegt dat er geen sprake is van strafbare feiten, maar de Belastingdienst hanteerde een ‘80-20-benadering’. Men nam dus voor lief dat bij de fraudejacht 20 procent van de aangepakte mensen onschuldig kon zijn.’
Volgens Groeneveld is er daardoor wel degelijk sprake geweest van opzet. ‘Wij willen daarom dat dit verder wordt onderzocht. We kunnen niet aantonen dat zich iets strafbaars heeft afgespeeld. Maar we kunnen wel een redelijk vermoeden uitspreken dat dit zo is, door de ellende die deze mensen hebben meegemaakt.’
Bizarre zaak
Een andere gedupeerde ouder, bijgestaan door advocaat Sébas Diekstra, stapt eveneens naar de rechter. ‘Er zijn voldoende feiten en omstandigheden in deze bizarre zaak die een strafrechtelijk onderzoek rechtvaardigen’, zegt Diekstra tegen persbureau ANP. Hij noemt zo’n onderzoek ‘het minimale’ dat zijn cliënte mag verwachten, ‘na het intense leed’ dat de vrouw en haar kinderen is aangedaan.
Ook de zeshonderd ouders die worden bijgestaan door letselschadespecialist Orlando Kadir bereiden een artikel 12-procedure voor. Kadir: ‘We hebben zeer weinig vertrouwen in het OM, door wat we de afgelopen jaren hebben meegemaakt en door de gronden waarop ze vervolging staken. We moeten dit doen.’ Bij een artikel 12-procedure kunnen slachtoffers en nabestaanden een klacht indienden bij het gerechtshof als ze het niet eens zijn met een beslissing van het OM om een strafbaar feit niet (verder) te vervolgen.
Kadir deed namens zichzelf en 500 anderen in oktober 2019 aangifte tegen de Belastingdienst, wegens machtsmisbruik, valsheid in geschrifte, knevelarij en etnisch profileren. De zes ouders die nu naar de rechter stapten, volgden twee maanden later. Ook hun aangifte draaide onder meer om knevelarij.
Van knevelarij is sprake als een ambtenaar zijn positie misbruikt om geld te incasseren of niet te laten uitbetalen door ‘enige openbare kas’. Het OM vindt echter dat er geen sprake is van knevelarij, onder meer omdat de fiscus geld was verschuldigd aan de ouders, en niet aan een openbare kas.
Ook het ministerie van Financiën deed in mei vorig jaar aangifte tegen de Belastingdienst, wegens vermoedens van knevelarij en beroepsmatige discriminatie. Volgens het OM is ook van dat laatste geen sprake, hoewel ambtenaren bij de fiscus ‘zoekslagen maakten op basis van nationaliteit’ om fraudeurs te kunnen opsporen.
De Belastingdienst is als instituut immuun voor strafrechtelijke vervolging. Wel kunnen individuele ambtenaren worden vervolgd, al ziet het OM daartoe geen aanleiding. Uit onderzoek blijkt volgens het OM niet dat ‘medewerkers van de Belastingdienst uit eigen gewin of eigenbelang hebben gehandeld’. Advocaat Groeneveld is het daarmee oneens en stelt dat het OM ‘te kort door de bocht gaat’.
Het Openbaar Ministerie zegt zich te realiseren dat de beslissing om niet te vervolgen, een ‘teleurstelling kan zijn voor de getroffen ouders.’ Het liet donderdag weten dat de ouders die zelf aangifte hebben gedaan, een artikel 12-procedure kunnen aanspannen om de rechter te vragen alsnog tot vervolging over te gaan.
Nieuwe feiten
De ouders hebben goede hoop dat de verantwoordelijken alsnog worden vervolgd, mede door het spijkerharde rapport van de parlementaire ondervragingscommissie. ‘Daardoor zijn nieuwe feiten aan het licht gekomen die niet in onze aangifte zijn meegenomen’, zegt Roger Derikx, een van de gedupeerde ouders.
De ondervragingscommissie concludeerde vorige maand dat alle instanties faalden bij de haast blinde jacht op frauderende ouders. Daarbij uitte de commissie ook stevige kritiek op de rechters. Zo heeft de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State ‘zijn belangrijke functie van (rechts)bescherming van individuele burgers veronachtzaamd’, aldus het rapport.
Advocaat Groeneveld: ‘Het rapport toont aan dat de rechtsbescherming voor deze ouders heeft gefaald. Het kan niet zo zijn dat het OM ook nog eens de deur dichtdoet voor deze mensen. Ik had echt gedacht dat ze tot vervolging zouden overgaan.