Kansrijk plan voor snellere schadevergoeding toeslagenouders, met steun van prinses Laurentien
Toeslagenouders hebben met prinses Laurentien en enkele verzekeraars een nieuwe manier ontwikkeld om de schade van de toeslagenaffaire af te handelen. De regering wil daarvan onderdelen overnemen om de vastgelopen afhandeling vlot te trekken.
Charlotte Huisman2 juni 2023, 05:00
De Stichting Herstel Ongekend Onrecht van gedupeerde ouders vroeg deze week aandacht voor hun zaak bij het Europees Parlement in Brussel.Beeld Hatim Kaghat/Belga
De alternatieve aanpak voor de afhandeling van de toeslagenaffaire is eind vorig jaar in Den Haag gepresenteerd, bevestigen bronnen rond het ministerie van Financiën. Of het voorstel in zijn geheel wordt overgenomen, is nog niet zeker, maar enkele elementen eruit zeker wel. Met deze methode hoeven ouders minder bewijs aan te dragen en komen er vaste normbedragen per type schade. Vrijdag praat de ministerraad over mogelijkheden om de hersteloperatie van de toeslagenaffaire te versnellen.
Het was al opvallend dat een lid van het Koninklijk Huis zich bezighield met gedupeerden van de politiek gevoelige toeslagenaffaire, maar niet eerder was duidelijk dat prinses Laurentien en haar Number 5 Foundation zo nauw betrokken zijn bij manieren om de schadeafhandeling te versnellen. Letselschadespecialisten van de verzekeraars Aegon en Achmea ontwikkelden er op haar verzoek een rekenmodel bij. De Nederlandse Orde van Advocaten ondersteunt het plan.
Natasja Dipai (34) is een van de toeslagenouders en -kinderen die de methode van de collectieve vaststellingsovereenkomst – zoals die heet – hebben ontwikkeld, ondersteund door de Number 5 Foundation. Ze hadden kritiek op de manier waarop de overheid hun schadeherstel regelt: uiterst traag en met ‘enorm veel wantrouwen’, zegt ze. ‘Eerst heeft de overheid je onterecht als fraudeur aangemerkt, en nu moet je keihard bewijzen dat je geen fraudeur bent’.
Persoonlijke levensverhaal
Met veertig andere toeslagenouders heeft Dipai de methode op proef doorlopen. Die begint met een lange lijst vragen die helpen een feitenrelaas op papier te zetten: hoe zag hun leven eruit voordat de Belastingdienst de ontvangen kinderopvangtoeslag kwam terugvorderen, wat gebeurde er daarna? Hoe gaat het nu en wat willen ze in de toekomst? De antwoorden kunnen ze zelf opschrijven. Of ze doen dat, zoals Dipai, met een neutrale schrijver.
Vervolgens stopten rekenaars elementen uit dit persoonlijke levensverhaal – zoals het verlies van een baan, de beslaglegging op een inboedel – in een rekenmodel met normbedragen. Na een paar uur rolde er een schadebedrag uit dat ze aan de ouder voorlegden.
Het voor Dipai bepaalde bedrag dekte voor haar gevoel niet de schade die ze had geleden. ‘Dat doet geen enkel bedrag. Maar het is fijn te voelen dat je vertrouwd wordt, erkend. Je krijgt uitgelegd hoe het bedrag is opgebouwd. Ik dacht: als het kon, zou ik het zo afsluiten, liever dan dat ik nog jaren moet wachten voor ik bij de Commissie Werkelijke Schade aan de beurt ben.’
Staatssecretaris Aukje de Vries (Toeslagen) ziet ook dat het roer om moet: 27 duizend ouders zijn na een lichte toets erkend als gedupeerden en hebben 30 duizend euro ontvangen, maar daarna liep het voor hen vast. Velen moeten tot zeker 2025 wachten op de berekening van het totale bedrag dat onterecht is teruggevorderd.
Moeizamer nog verloopt de afhandeling van de schade die als gevolg van de schuldenlast en bijbehorende stress is ontstaan. De Commissie Werkelijke Schade die hiermee is belast, kan het werk niet aan. Er worden nog geen vijf dossiers van toeslagengedupeerden per week afgerond, er liggen 1.400 aanvragen. Het vorig jaar begonnen alternatief met de individuele vaststellingsovereenkomst blijkt nauwelijks sneller te gaan.
Onorthodoxe plannen
Daarom inventariseert de staatssecretaris andere mogelijke versnellingen. Onorthodoxe plannen zoals dat van Number 5 liggen nu op tafel. Die werden eerder als juridisch te risicovol gezien, zeggen ingewijden. Tot dusver wilde de staatssecretaris bovendien nauwelijks van ingrijpende aanpassingen weten, omdat ze niet tijdens de wedstrijd de spelregels wilde veranderen. Maar inmiddels is duidelijk dat een omslag nodig is, met de hulp van externe partijen.
Groot knelpunt bij de afhandeling is dat de overheid van ouders verwacht dat zij een causaal verband aantonen tussen de toeslagenaffaire en de daadwerkelijk geleden schade per gebeurtenis, zoals het verlies van een baan, het afbreken van een studie, het verlies van een huis. ‘Daarvoor bewijs aanleveren blijkt zoveel jaar na dato vaak onmogelijk’, zegt letselschadespecialist Marco Speelmans van verzekeraar Aegon. ‘Ook omdat de gevolgen van de toeslagenaffaire zich over vele jaren uitstrekken.’
Speelmans vertelt dat prinses Laurentien, namens de gedupeerden, hem en letselschadespecialisten van Achmea enkele maanden geleden benaderde voor advies. Het viel hen op dat in de verhalen van de toeslagenouders vaak dezelfde elementen terugkomen, zoals het kwijtraken van een baan. Kosteloos hebben de experts vervolgens een model gemaakt. ‘Daarin zijn de levensgebeurtenissen de bouwstenen waaraan een vergoedingsbedrag hangt, met ook enige differentiatie.’
Gangbare letselschadepraktijk
Bedragen wil Speelmans niet noemen, maar ze sluiten volgens hem aan bij de gangbare letselschadepraktijk. ‘Als wij uitgaan van hun verhaal, dan hoeven de ouders de causaliteit niet te bewijzen, ze hoeven het alleen aannemelijk te maken.’ De verzekeraars, beklemtoont Speelmans, doen niet mee in de uitvoering.
De methode is gebaseerd op vertrouwen. Maar wat als sommige ouders niet eerlijk hun verhaal vertellen? ‘Het verlies van een eigen huis en het bezoek van een deurwaarder zijn feitelijk’, zegt Speelmans. ‘Ouders weten dat er steekproeven worden uitgevoerd, ter controle.’
‘Het zou zo mooi zijn als de overheid zou vertrouwen op mijn verhaal en aan de hand daarvan mijn schade vergoedt’, zegt Dipai. Zij merkte hoe goed het haar deed haar hele verhaal op papier te hebben. ‘Toen ik het voor het eerst teruglas dacht ik: jeetje, heb ik dit allemaal meegemaakt?’