2 29 juli 2022 door Paula Bouwer (3x gesproken)
NIET ALLEEN HET MANAGEMENT KEEK WEG! OOK DE STAATSSECRETARIS, VERTROUWENSPERSOON, KLACHTENCOORDINATOR DEDEN NIETS. DE CULTUUR BINNEN DE BELASTINGDIENST IS VERNIETIGEND! IK HEB ZELFS ALLE DOCUMENTATIE (MINSTENS EEN METER HOOG) TOEGESTUURD AAN DE TWEEDE KAMER ALWAAR DEZE STUKKEN NIET BEHANDELD ZIJN ALS KLACHT, MAAR UIT HET POSTVAKJE GEHAALD DOOR D66
Pierre Niessen, 46 jaar werkzaam geweest bij de Belastingdienst, is als ik hem voor de eerste keer spreek, net in gesprek geweest met de Commissie Integriteit van de Belastingdienst om over zijn ervaringen te spreken. Ondanks dat hij inmiddels 70 is, en al eventjes met pensioen is, laat de toeslagenaffaire hem niet los. De ontsteltenis die hij voelt over de jarenlange pogingen om de misstanden aan te kaarten die tot niets leidden en het onvermogen om zaken die hij zag (de afdeling bezwaarschriftenbehandeling) verder te brengen, zorgden er ook voor dat hij zelf ook ziek werd en jarenlang niet kon werken. De manier waarop er gewerkt wordt, is niet gericht op de behartiging van belangen van burgers, belastingplichtigen. Eerder het tegendeel!
Op 29 juli 2022 spreek ik voor de derde keer met Pierre. Ondanks dat hij al met pensioen is en een groot deel van het jaar in het buitenland te vinden is, is Pierre erop gebrand om de zaken die hij niet heeft kunnen oplossen aanhangig te maken. Hij heeft regelmatig contact (gehad) met Eva Gonzalez Perez, Pieter Klein en Jan Kleinnijenhuis. Binnen de Belastingdienst zat hij op een eiland. Hij liep continu tegen wangedrag van zijn collega’s op. Groot is zijn verontwaardiging als hij erover praat dat 40.000 bezwaren op afgehandeld gezet zijn, die niet behandeld zijn. Op deze manier zijn dus 40.000 bezwaren en dus 40.000 problemen met belastingplichtigen zonder enig contact uit het systeem verdwenen. Naar zijn mening is de cultuur binnen de belastingdienst weinig positief. De burger wordt gewantrouwd en medewerkers beslissen zelf om bezwaren gewoon helemaal niet te behandelen. Ik vertel dat het mij zo verbaast dat dit minstens 15 jaar moet hebben geduurd. Hij beaamt dit. Als de bezwaren maar in het systeem weg was, werden de targets gehaald. Klachten bereikten de toeslagen afdeling nauwelijks. Dit werd opgevangen door de Belastingtelefoon. Verschillende organisaties binnen de Belastingdienst werken niet met elkaar samen. Het zou logisch zijn als alle informatie over een burger onder het BSN staat en dat alles dan meteen in beeld komt. Dit is niet het geval. Slechts delen zijn zichtbaar. Invordering en heffing zijn verschillende afdelingen.
Er gaat ontzettend veel mis. Bij het inscannen al. Jarenlang werd er met een fax vanuit de Belastingdienst doorgegeven dat een hogere ambtenaar in rang een zaak moest oppakken omdat er vragen over waren. De fax bleek lange tijd niet aangesloten te zijn. Poststukken verdwijnen continu en afdelingen werken niet samen. Zakelijk en prive zijn gescheiden. Toeslagen ook.
‘Onze belastingplichtigen zijn willens en wetens in de steek gelaten. De weg naar de rechter werd bewust afgesneden en ik moest mijn werk zo doen. Dit kon ik niet! aldus Pierre Niessen
Na een lange periode, zo’n 40 jaar, bij de Douane gewerkt te hebben, kwam Pierre na een reorganisatie bij de afdeling Toeslagen terecht. De afdeling was naar zijn mening een vergaarbak van mensen zonder ervaring en deskundigheid. Zelfs de manager die 80% van zijn tijd bij de afdeling Inkomstenbelasting werkte en 20% bij de afdeling Toeslagen, zei dat zijn prioriteit niet bij Toeslagen lag, als Pierre dit aankaartte. Als burgers een bezwaarschrift indienden, rekenfouten in de renteberekening bijvoorbeeld aankaartten, moest hij als bezwaarschriftenbehandelaar het afhandelen alsof het een ‘verzoek om informatie’ was. Een truc, want hiermee werd dan voor de burger, zonder dat deze het in de gaten had, de weg afgesneden naar een gang naar de rechter. Dit voelde ontzettend oneerlijk aan en de belastingplichtige moest uiteindelijk gewoon betalen. Soms was er niet eens een definitieve aanslag en werd de belastingplichtige toch verplicht om een onjuist bedrag te betalen. Als hij de aanslag dan opvroeg, bleek deze niet eens te bestaan! Deze praktijken wilde hij verder in de organisatie brengen, maar dit lukte niet. Want de managementlagen erboven hadden zelf deze beslissingen genomen. De uitvoerende laag moest het dan maar gewoon doen, ook als het niet klopte.
Tot aan de hoogste baas toe, bleef hij volharden dat er zaken niet correct waren. Helaas antwoordde zelfs destijds de directeur generaal: ‘we kunnen niets voor je doen, Pierre’. Ga maar naar de vertrouwenspersoon. Die natuurlijk ook niets kon doen. Zo liep hij continu tegen muren aan, en raakte burnout. Zo ernstig dat de dagen startten met niet meer op kunnen staan, totaal tot niets meer in staat zijn. En dat duurde bijna twee jaar. Bijna was hij op een zijspoor gezet. Net binnen de twee jaar, kon hij weer werken. Tot aan zijn pensioen, bleef hij de misstanden aankaarten.
Onderzoek KPMG maar gedeeltelijk betrouwbaar. De onderste steen komt niet boven als de informatie niet gegeven wordt. Het Openbare Ministerie moet opdracht krijgen om deze stukken wel boven tafel te krijgen!
Onderzoeken en de resultaten daarvan zijn afhankelijk van wat er aangereikt wordt (en wat niet). Als er meer informatie kan worden verstrekt, dan wordt er uiteraard meer zichtbaar. Het verzoek hiertoe is echter nooit gegeven door staatssecretaris Alexandra van Huffelen. Hierdoor blijven zaken onzichtbaar en niet openbaar. Pierre heeft al sinds 2009 zaken aangekaart, misstanden. In vijf zaken is hij in het gelijk gesteld. In 2009 heeft hij alle managers, de directe leiding en zelfs de voorzitter van de Tweede Kamer, met bewijsstukken en al geinformeerd over de misstanden. De stukken bleken bij de Tweede Kamer verdwenen te zijn! Ik verbaas me erover als toeslagouder, dat er zolang (in mijn geval 15 jaar) zaken niet kloppen en dat je nergens terecht kon. (Noot: zelfs mijn accountant, mijn rechtsbijstand en een belastingrechtadvocaat konden me niet helpen als ik aangeef een oneindige reeks toeslagen, inkomstenbelasting, omzetbelasting niet ontvang en zelfs moet bijbetalen).
“Pierre, je haalt je targets niet’!
Pierre handelde altijd volgens zijn eigen normen en waarden, en hanteerde daarbij de Algemene Wet Bestuursrecht. Hier staan rechten en plichten in beschreven. Als er iets niet klopte, maakte Pierre altijd een verslag om het vast te leggen. Bewijslast werd achtergehouden in rechtszaken. Zo verloren ouders rechtszaken. Hij provoceerde als er niet naar hem geluisterd werd, stuurde vaak er zelfs op aan dat hij zelf onderwerp zou worden van een officiële klacht. ‘Dien een schriftelijke klacht in’, zei hij. Want dan kan ik er ook iets mee. Hij noemt de Belastingdienst een laf instituut. Ook de Commissie Integriteit vindt hij een wassenneus. Het zijn 3 dure mensen, die ook nog eens helemaal geen invloed hebben en die alleen luisteren, informatie verzamelen. Er is geen enkele manier waarop misstanden daadwerkelijk behandeld worden. En zo, op deze manier, konden misstanden gewoon blijven voortbestaan.
‘Wegkijken, dat is wat er gebeurt. Zo zit het systeem in elkaar’. Klantgericht denken, de belastingbetaler als klant zien. Dat zou veel beter zijn. Je verplaatsen in de belastingbetaler.
Niemand voelt zich geroepen om zaken aan te kaarten. Wegkijken loont. Je loopt immers het risico je baan kwijt te raken, een promotie mis te lopen of je wordt overgeplaatst. ‘Dit is een makkelijke manier om je geld te verdienen’. Pierre pleit ervoor om met belastingplichtigen om te gaan als dat zij klanten zijn. Klantgericht denken dus. Meer communiceren en beter communiceren. Zij brengen immers het geld binnen dat ons land draaiende houdt.
Het zijn geen ‘foutjes’, nee het zijn grote en grove fouten die gemaakt zijn
De ambtenaren die willens en wetens meegewerkt hebben aan zaken als ‘Afpakjesdag’ en die praten over een ‘nest Antillianen’, moeten zelf eens op water en brood leven. Het besef is er niet, wat de gevolgen zijn voor onze burgers. Er wordt vanuit gegaan dat de burger slechte intenties heeft, wantrouwen overheerst.
Samenwerken met management, vaktechniek en uitvoering zal processen sterk verbeteren. Laat ook mensen tekenen voor hun verantwoordelijkheid
Veel van de problemen zijn veroorzaakt omdat er niet van te voren onderzocht wordt of een wijziging of een wens wel uitvoerbaar is. Pierre pleit voor een verbeterde werkwijze.
De Belastingdienst ziet hij als ‘centenneukers’. Vergoed de schade royaal voor de ouders. Zij zijn de schuldigen niet, dat is de Belastingdienst en de hele overheid en semi-overheid. Help de ouders en hun kinderen, in plaats van tijd te rekken. De toekomst moet beter!
De materiële en immateriële schade moet vergoed worden aan de ouders, kinderen, ex-partners. Er is inmiddels sprake van een massaschade, waarbij opzet en nalatigheid in het spel is. De overheid heeft al schuld erkend. Het advies is om vol te houden. Houd voet bij stuk! De gevolgen voor de ouders, dat heeft hij altijd in beeld gehad. Het heeft enorm lang geduurd, en helemaal niemand wilde naar hem luisteren. Hopelijk ontvangen de ouders een passende schadevergoeding die recht doet aan de grote gevolgen die het wegkijken met zich mee bracht.
Zien we Pierre terug straks bij de Parlementaire Enquête en verwacht Pierre nog meer misstanden?
Hij wil graag alles vertellen wat nodig is om de onderste steen boven te krijgen. Pierre voorspelt dat er ook bij de inkomstenbelasting een heleboel nog naar buiten komt. Het is alleen nog een kwestie van tijd. Hij eist van de staatssecretaris dat de onderste steen boven komt. En kan deze kwestie niet laten rusten. Zijn vrouw Ank hoort hem geduldig aan. Zij kent alle verhalen.
Toeslagenaffaire
Klokkenluider toeslagenaffaire: ‘Na 9 jaar strijd, is het nu tijd voor gerechtigheid’
Pierre Niessen (68), oud-medewerker van de Belastingdienst: “Ik heb de plicht om naar buiten te treden.”Beeld © RTL Nieuws
Klokkenluider Pierre Niessen (68) wil dat zijn meldingen over de misstanden bij de Belastingdienst alsnog worden behandeld. Hij kaartte de misstanden negen jaar geleden intern al aan bij zijn leidinggevenden bij de Belastingdienst, maar daar werd nooit iets mee gedaan. Nu wil hij dat minister Hoekstra er alsnog voor zorgt dat zijn klachten beantwoord gaan worden.
Pierre Niessen (68) werkte jarenlang bij de Belastingdienst. Hij handelde in 2014 tot en met 2016 bezwaren af bij de afdeling Invordering van Belastingdienst/Toeslagen. De jaren daarvoor alarmeerde hij leidinggevenden al meermalen dat bij de afhandeling van toeslagen of schulden ouders vaak onterecht hard werden aangepakt en dat de rechtsbescherming niet op orde was.
Het halen van ’targets’ was belangrijker dan een eerlijke behandeling van burgers. De oud-medewerker is nu gepensioneerd en schreef afgelopen december een brandbrief over de misstanden van de Belastingdienst.
“Ik kon niet langer zwijgen na de schokkende berichten van RTL Nieuws en Trouw over de toeslagenaffaire”, zegt hij daarover. Duizenden ouders werden zonder bewijs aangemerkt als fraudeur en moesten tienduizenden euro’s terugbetalen.
Stelselmatig genegeerd
Volgens de klokkenluider werden misstanden bij de Belastingdienst stelselmatig genegeerd, tot op het hoogste ambtelijk niveau. “Ik deed mijn beklag, maar werd 9 jaar lang doodgezwegen.”
Niessen vindt een strafrechtelijk onderzoek na 9 jaar alsnog op zijn plaats. Hij doet die dringende oproep aan verantwoordelijk minister Wopke Hoekstra.
Niessen: “Als je een cultuuromslag wilt bij de Belastingdienst, zul je eerst een onderzoek moeten instellen hoe de toeslagenaffaire kon gebeuren en dien je de rotte appels uit de schaal te verwijderen.”
Rotte appels verwijderen
Die rotte appels zijn volgens de klokkenluider zijn toenmalige leidinggevende, de toenmalige directeur en een paar andere managers. “Dit dagelijks bestuur maakt nog steeds de dienst uit. Daardoor is er in al die jaren nog altijd niets veranderd. Zonder het verwijderen van de rotte appels, heeft een cultuuromslag ook geen zin”, benadrukt Niessen.
Hij vindt dat deze mensen in principe ontslagen moeten worden of dat er andere disciplinaire maatregelen worden genomen. “Anders doe je afbreuk aan onze rechtsstaat”, zegt hij.
Onbehoorlijk bestuur
Dat er al die jaren niets met de meldingen werd gedaan, getuigt volgens Niessen van ‘onbehoorlijk bestuur’. “Ik heb mede daardoor twee jaar een burn-out gehad.”
Hij hoopt, na al die jaren strijd, eindelijk op gerechtigheid. “Voor mezelf, maar ook voor alle gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire.”
Verder wil de klokkenluider dat minister Hoekstra met alle managers binnen de Belastingdienst gaat praten. “En dat de werknemer betrokken wordt bij het nieuwe beleid dat wordt ingevoerd. Hiermee wordt voorkomen dat werknemers geconfronteerd gaan worden met beleid dat indruist tegen de regels in.”
‘In gesprek’
Minister Hoekstra gaat vanmiddag met de klokkenluider in gesprek. “Ik wil van hem leren. En van hem weten welke specifieke dingen hij heeft waar wij wat mee moeten”, zei de minister voorafgaand aan dit gesprek.
Klokkenluider toeslagenaffaire wil cultuurverandering bij hele overheid
Jarenlang vroeg oud-ambtenaar Pierre Niessen tevergeefs aandacht voor misstanden bij de afhandeling van bezwaarschriften in de toeslagenaffaire. Hij kreeg afgelopen week excuses van demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Financiën. Volgens Niessen staat de overheid voor een enorme opgave, niet alleen bij de Belastingdienst. “Als je onderzoek gaat doen bij andere departementen loop je tegen dezelfde problemen aan. Het is daarom nodig dat er bij de hele overheid een cultuurverandering komt.”
Volgens de inmiddels gepensioneerde ambtenaar moet er veel veranderen bij de Belastingdienst. “Het is heel leuk op papier om te pleiten voor een cultuurverandering, maar hoe zal dat in de praktijk gaan?”, vraagt Niessen (68) zich af in gesprek met NU.nl.
Afgelopen maand sprak Niessen met Van Huffelen, een ontmoeting die hij als “zeer prettig” omschrijft. Hij heeft “alle vertrouwen” in haar optreden. Niessen: “Ik ben blij met de excuses, het voelt als erkenning na dertien jaar strijd.” Op haar beurt bedankte de staatssecretaris Niessen voor zijn ‘vasthoudendheid’, zo schreef ze afgelopen week in een brief aan de Kamer.
De komende tijd zal Niessen een rol gaan spelen bij het bewerkstelligen van de volgens hem zo noodzakelijke cultuuromslag bij de Belastingdienst, zo is afgesproken. Welke rol hij gaat krijgen is nog onduidelijk. “Ik zie ernaar uit”, zegt hij vanuit Turkije, waar hij sinds zijn pensionering een deel van het jaar woont. “Ik doe het voor de burgers en de welwillende werknemers van de Belastingdienst, van wie er een heleboel zijn.”
Niessen luidde al vroeg alarmbel over toeslagen
De klokkenluider werkte jarenlang bij de Belastingdienst, vanaf 2009 tot 2016 op de afdeling Invordering van Belastingdienst/Toeslagen. Hij waarschuwde zijn meerderen verschillende keren over misstanden, maar daar werd niets mee gedaan. Al in 2010 schreef hij een brief aan de voorzitter van de Tweede Kamer, die niet werd opgepikt.
In 2019 klom hij opnieuw in de pen, nadat Trouw en RTL verhalen over de misstanden rond de toeslagen naar buiten brachten. “Voor mij is de maat vol”, zei hij toen. “Ik moet wel naar buiten treden, die verplichting heb ik. Ten opzichte van de mensen die onrecht is aangedaan en tegenover mijn geweten.”
Uit een vorige week openbaar gemaakt onderzoek van KPMG blijkt nu dat Niessen in vijf van de zes meldingen over misstanden ‘volledig gelijk’ had. Het ging daarbij onder meer om het niet naleven van wet- en regelgeving bij de behandeling van bezwaren van ouders tegen bijvoorbeeld een verlaging of terugvordering van hun kinderopvangtoeslag.
Niessen ondersteunde roep om strafrechtelijk onderzoek
Een groep ouders vroeg het Openbaar Ministerie om een strafrechtelijk onderzoek in te stellen, een initiatief dat door Niessen werd ondersteund. In januari 2020 zei hij tegen RTL Nieuws dat via zo’n onderzoek moest worden vastgesteld hoe misstanden bij de Belastingdienst konden ontstaan, om zo de “rotte appels uit de schaal te verwijderen”.
Maar in januari liet het OM weten dat de bestrijding van misbruik en fraude door de Belastingdienst weliswaar in veel gevallen zeer onrechtvaardig heeft uitgepakt, maar dat individuele medewerkers niet strafrechtelijk konden worden vervolgd. Het ging immers om politieke en bestuurlijke keuzes en als die achteraf als ‘verkeerd’ worden beoordeeld is dat niet een zaak voor het strafrecht.
Niet meer verschuilen achter het systeem
“Ik had meer van het OM verwacht”, zegt Niessen. “Op deze manier blijven de mensen die zich schuldig hebben gemaakt aan de misstanden buiten beeld.”
Hij pleit ervoor dat medewerkers van de Belastingdienst zich in de toekomst niet langer kunnen verschuilen achter het systeem. Niessen: “Leidinggevenden moeten persoonlijk verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor hun beslissingen. Daarvoor krijgen ze een hoog salaris. Als ze de verantwoordelijkheid niet willen nemen, kunnen ze ook wel minder verdienen.”
En er moet nog een belangrijke verandering komen volgens de klokkenluider. De werkvloer moet veel meer zeggenschap krijgen. “Het was altijd top-down; er kwamen bevelen die moesten worden uitgevoerd. Er heerste een angstcultuur. De vraag of een beleid wel uitvoerbaar is, of dan niet in strijd met de wet wordt gehandeld, moet beantwoord kunnen worden. Daarvoor is het nodig dat mensen zich uit moeten kunnen spreken tegen hun meerderen.”
Rutte over rapport toeslagenaffaire: ‘Kunnen ons er alleen voor schamen’
Van Huffelen biedt klokkenluider toeslagenaffaire excuus aan
Staatssecretaris Van Huffelen heeft haar excuus aangeboden aan een oud-ambtenaar van de Belastingdienst. De ambtenaar, Pierre Niessen, waarschuwde jaren voor de misstanden van de dienst bij het terugvorderen van kinderopvangtoeslag. Die waarschuwingen werden in de wind geslagen en dat was niet goed, zegt de staatssecretaris in een Voortgangsrapportage over de toeslagenaffaire.
Niessen maakte voor en na zijn pensioen diverse meldingen van het overtreden van de wet- en regelgeving. Hij probeerde aan de kaak te stellen dat de Belastingdienst bij zo’n 40.000 mensen geld terugvroeg, hoewel ze nog recht hadden op uitstel van betaling omdat hun bezwaar nog niet was behandeld.
Gesprek
De werkgever is niet goed omgegaan met de meldingen, constateert Van Huffelen. “Dit is niet goed geweest, er had eerder diepgravender naar zijn meldingen moeten worden gekeken.” Ze heeft een persoonlijk gesprek gehad met Niessen. Er is ook een extern onderzoek naar gedaan.
De oud-ambtenaar wordt nu betrokken bij het project om de cultuur bij de Belastingdienst te verbeteren.