Vera Jourová, vice-voorzitter van de Europese Commissie, ziet dat Europa flinke vooruitgang boekt op het gebied van corruptiebestrijding. © AP
Brussel maant Nederland tot haast bij afronding toeslagenaffaire, kritiek op lobbyende minister
Met de grondrechten in grote delen van Europa, en zeker in Polen en Hongarije, is het somber gesteld. Nederland blinkt uit als één van de minst corrupte landen ter wereld. Wel moet het nu dringend de toeslagenaffaire afronden – en dus gedupeerden vergoeden – en oppassen voor draaideurpolitiek: bewindslieden die te snel voor een belangenorganisatie gaan werken.
Frans Boogaard 13-07-22, 15:28
Dat staat in het jaarlijkse rechtsstaatrapport dat de Europese Commissie vanmiddag uitbracht. De overstap van oud-minister Cora van Nieuwenhuizen (VVD, Infrastructuur en Waterstaat) naar de brancheorganisatie van energiebedrijven wordt niet concreet genoemd, maar het is duidelijk dat voor Brussel dit soort draaideurpolitiek niet kan.
Bewindslieden moeten een afkoelingsperiode van twee jaar in acht nemen, aldus het rapport. En er moet een duidelijke gedragscode zijn met regels voor het aannemen van giften, neven- en lobbyactiviteiten, inclusief sancties op overtreding. Het is de derde keer dat de Europese Commissie een rechtsstaatrapport uitbrengt, en het is de eerste keer dat het daarin per lidstaat concrete aanbevelingen formuleert.
Brussel is kritisch op Polen en Hongarije
Zoals te verwachten is Brussel zeer kritisch over de rechtspraak in Polen en Hongarije, die ondanks jaren van druk nog steeds verre van onafhankelijk is. In beide landen is ook sprake van discriminatie van minderheidsgroepen. Polen moet nog concrete stappen zetten voor het aanspraak kan maken op ‘zijn’ miljarden uit het coronaherstelfonds, geld dat conform een omstreden Commissiebesluit al wel is gedeblokkeerd. Het Hongaarse coronaherstelplan wacht nog op goedkeuring.
Wil je elke dag de Dagelijkse nieuwsupdate nieuwsbrief van AD ontvangen via e-mail?
De winst van de jaarlijkse rapportage is volgens initiatiefneemster en D66-Europarlementariër Sophie in ’t Veld dat de Commissie ook zichzelf tot actie verplicht: eerst een kritisch rapport schrijven over bijvoorbeeld Polen en daarna toch geld uitkeren kan niet zonder je eigen geloofwaardigheid te grabbel te gooien, stelt In ’t Veld vast. Tegelijkertijd concludeert zij en een groot deel van het Parlement dat Commissie en Raad (de lidstaten) onvoldoende doorpakken als enkele lidstaten grondrechten en Europese waarden jaar na jaar systematisch aan de laars lappen, waarmee ze zelf het draagvlak voor een betere naleving ondermijnen.
Er zijn serieuze zorgen
Commissie en lidstaten lieten dat toe in Hongarije, volgens het rapport inmiddels verworden tot ‘een hybride systeem van electorale autocratie’. Alles wat mis kan gaan, gaat mis, aldus het Europees Parlement. Dat stelt – niet toevallig – vandaag zelf vast dat er serieuze zorgen zijn over het functioneren van de Grondwet en de eerlijkheid van verkiezingen, de onafhankelijkheid van de rechtspraak, corruptie en belangenvermenging.
Ook maakt het parlement zich zorgen om privacy en gegevensbescherming, vrijheid van meningsuiting, academische en religieuze vrijheid, het recht op gelijke behandeling (speciaal voor lgbti, Roma, Joden, migranten, asielzoekers en vluchtelingen). ,,Ik ben in dialoog met de Hongaarse regering”, reageert justitiecommissaris Didier Reynders. ,,Wij gaan door met alle instrumenten die we hebben, administratief en budgettair, om tegen inbreuken op te treden.”
Ook vooruitgang boeken
Vice-commissievoorzitter Vera Jourová, verantwoordelijk voor waarden en transparantie: ,,We boeken op allerlei terreinen, inclusief corruptiebestrijding, ook flink vooruitgang.” Eén van de nieuwe instituten die daarbij volgens haar gaat helpen, is de Europese openbaar aanklager.
V
olgens Tineke Strik (GroenLinks) bewijst het Commissierapport dat de grondrechtensituatie verslechtert, nu er ook in Bulgarije, Griekenland, Roemenië, Malta en Slovenië grote zorgen zijn over met name persvrijheid en corruptiebestrijding. ,,De Commissie verzuimt al jaren concrete consequenties te verbinden aan schendingen van de rechtsstaat. We zien nu waar dit toe leidt: de fundamentele rechten waarborgen voor een democratische en vrije samenleving gaan in steeds meer EU-landen achteruit.”