PREMIUM
Acteurs Yuli Minguel (l) en Kaltoum Boufangacha (r). © Jan de Groen

‘Is dit écht gebeurd in Nederland?’ Deze acteurs konden script bijna niet geloven
Een radeloze moeder die vlak bij het treinstation woont en denkt: Zal ik het doen of niet? Of zal ik de kinderen laten inslapen? Families die moeten poepen in boterhamzakjes omdat thuis het water is afgesloten. Een greep uit de waargebeurde verhalen van slachtoffers van het toeslagenschandaal, die nu in een theatervoorstelling samenkomen.
Iffet Subaşı 18-05-23, 19:33 Laatste update: 19-05-23, 08:09

Als íemand een hoofdrol zou moeten spelen in een theatervoorstelling over de toeslagenaffaire, is het Yuli Minguel wel. Om de doodeenvoudige reden dat ze zelf ook slachtoffer werd. ,,Dit is voor mijn eigen verwerking van het proces héél belangrijk. Het voelt als een cadeau”, zegt Yuli. ,,Alle scènes kwamen zo diep bij me binnen, dat ik tijdens de repetities veel gehuild heb. Traantjes die er vaker en veel eerder uit moesten.” Het stuk draagt ze op aan haar dochter Lua Lion, die tijdens Yuli’s strijd tegen jeugdzorg kwam te overlijden.

Lees ook
•

Rotterdamse slachtoffers toeslagenschandaal houden hoop op erkenning door gemeente

Haar verhaal? Ze werd slachtoffer van postcode-discriminatie en kreeg te maken met vooroordelen van hulpverleners ‘over zwarte moeders met een laag inkomen en een slecht geïsoleerd huis’, aldus Yuli. Ze kwam terecht op een verdachtenlijstje, ondanks dat ze zelf maatschappelijk werker was. In de week dat ze zichzelf moest verdedigen tegenover hulpinstanties, stopte het hartje van haar drie maanden oude dochter in de draagzak. Ze dacht dat haar dochter sliep.
Waargebeurd theater
,,In die week had ik zoveel stress. Aan alle kanten werd er wantrouwend en onmenselijk naar mij gekeken, puur omdat sommige hulpverleners in een tunnelvisie zitten. Zondag werd mijn dochter van de kunstmatige beademing afgehaald in het ziekenhuis, de volgende ochtend moest ik me verantwoorden. Het was verschrikkelijk. Al die tijd heb ik mezelf verantwoordelijk gehouden voor de dood van Lua”, aldus Yuli die haar verhaal met natte ogen vertelt tijdens de repetities. Op die bewuste 5 november 2018 werd ze in het gelijk gesteld. Er kwamen excuses vanuit allerlei instanties die haar beschuldigden.
Wil je elke dag de Rotterdam Vandaag nieuwsbrief van AD ontvangen via e-mail?

Ik dacht: zie je, ik ben niet gek
Yuli is samen met Kaltoum Boufangacha één van de spelers van theatervoorstelling Verloren Onschuld. Samen voeren ze de komende maanden een tweemansshow op door diverse theaters in Rotterdam. Toen Yuli het script las, herkende ze zichzelf erin. ,,Ik dacht: zie je, ik ben niet gek. Al die tijd heb ik getwijfeld aan mezelf. En dat is ook het gevaar hè. Al die instanties zetten je op de angst as. Je moet wel heel spiritueel gewapend zijn om niet op die as te blijven leven. Mij was het niet gelukt.”
,,Dit is echt een totaal andere manier van theater ervaren, omdat het echt gebeurd is”, vertelt actrice Kaltoum Boufangacha verder. ,,Bij het lezen van het script dacht ik: man, is dit echt gebeurd in Nederland? Zit er geen nuance in? Nee dus. Het publiek hoort de ene heftige verhaal na de ander.”
Poepen in boterhamzakjes
Een van de scènes die Kaltoum opvoert, gaat over een moeder die bij een treinstation woont, en die een eind wil maken aan het leven van haar kinderen. ,,Dat je nadenkt om je kind van kant te maken omdat je denkt dat dát de oplossing is. Ik vind dat eng. Je komt in een duister type van je hele zijn. Maar een moeder, in zo’n staat, kan dat dus doen.”
Zo zijn er meer confronterende scènes, vervolgt Yuli. ,,Ik schrok vooral van verhalen van families die moeten poepen in boterhamzakjes omdat thuis het water is afgesloten. Ze konden de wc niet doortrekken. Heftig!” Ook raakt het stuk aan onderwerpen ‘waar we in Nederland niet gewend zijn om over te praten’, stelt Yuli. ,,Zoals institutioneel racisme.”

Niemand kon uitleg geven over hoe dit heeft kunnen gebeuren
Yuli en Kaltoum kruipen in zo’n 25 personages. De setting is donker, opgezet met tafels die dienen als een soort waarheidscommissie waar confessies worden gedaan. Het publiek zit op de tribune van de commissie, rondom de setting. ,,Het is mooi dat het publiek elkaar kan aankijken. Ze spiegelen elkaar continu”, aldus Kaltoum.
Het script is tot stand gekomen op basis van gesprekken met deelnemers van Volhouders Rotterdam. Een lotgenotengroep die steun bij elkaar vindt.
Eer en geweten
Zo zit er ook een scène van Linet Etnel-Zaalblok in. Zij moest de belastingdienst 26.000 euro terugbetalen. ,,Niemand kon uitleg geven over hoe dit heeft kunnen gebeuren. Ik heb het geld zelf nooit gehad. Alles ging direct naar de opvang”, vertelt ze. Linet en haar partner hadden beiden een goede baan. Zij werkte als ambtenaar bij de Sociale Dienst. ,,Al die tijd heb ik gedacht dat het karma was. Dat iemand een vloek over me heen heeft uitgesproken. Misschien had ik ooit een gezin iets onterecht afgewezen. Tegelijkertijd wist ik dat ik altijd naar eer en geweten heb gehandeld.”

Iedereen moet het gezien hebben, zodat dit nooit meer mag gebeuren
De nasleep is er nog, vertelt ze. ,,Je herstelt niet door een knopje om te draaien. Ook daarom is het belangrijk dat deze voorstelling er is. Iedereen moet het gezien hebben, zodat dit nooit meer mag gebeuren.”
Een andere scène komt van gedupeerde Maria Morais – Van Vliet. Haar verhaal staat als volgt in het script: ,,Ik stond op het schoolplein, en ik dacht: ben ik nou de enige die dit heeft? Ik had iets gehoord over het gebruik van algoritmes bij de overheid. Ik dacht: het zal toch niet waar zijn, dat ik in zo’n algoritme terechtgekomen ben?” Maria blikt slikkend aan de telefoon terug op die dag. Niet haar man, die Nederlands is, werd aangerekend door de Belastingdienst maar zíj, puur omdat ze een Kaapverdiaanse naam heeft. ,,Toen ik op dat schoolplein stond, voelde het alsof ik uitgekleed was. Voor het eerst voelde ik me ongewenst in dit land. Alsof ik een crimineel ben.”
Gekke tijden
Kaltoum hoopt dat de voorstelling het publiek een spiegel voorhoudt: ,,We leven in een gekke tijd waarin we niet kijken naar wie je bent als mens. We laten robotachtige mechanismes onze verbindingen bepalen. Ik hoop dat de voorstelling leert zonder oordeel naar elkaar te kijken.”
Vanaf 18 mei tourt het Rotterdams Wijktheater met Verloren Onschuld door het land.

Gedupeerden van het toeslagenschandaal demonstreren voor het kantoor van de Belastingdienst. Met in het midden Yuli Minguel, die de aanwezigen toespreekt. © ANP / ANP